Wolfgang Amadeus Mozart müzikle ilk olarak 3 yaşındayken, müzisyen olan babası 7 yaşındaki ablasını müzik çalıştırırken tanıştı. Oğlunun müziğe ilgisini gören baba, 4 yaşındayken ona kısa parçalar gösterdi. Mozart bunları hatasız olarak tekrar edebildi. 5 yaşındayken ilk bestesini yaptı. Yazmayı henüz bilmediği için notaları onun yerine babası not etti. 6 yaşında ilk halka açık konserini verdi. Yaşamı boyunca 600’e yakın eser besteleyerek klasik müziğin en etkili isimlerinden biri oldu.
Ölümünden yaklaşık 200 sene sonra bile Mozart’ın müziğinin etkisi araştırmalara konu oldu. 1993 senesinde yapılan bir araştırmada, bir zeka testindeki soruları çözecek olan denekler üç değişik türde hazırlığa tabi tutuldu. Deneklerin bir kısmı soruları çözmeden önce 10 dakika sessiz bir ortamda bekledi. Bir kısmı 10 dakika boyunca sözel rahatlama yönergeleri dinledi. Geri kalan kısmı da 10 dakika boyunca Mozart’ın bir sonatını dinledi. Sonunda Mozart’ın sonatını dinleyen denekler zeka testinin ilk 15 dakikası boyunca daha yüksek performans gösterdiler. Literatüre Mozart Efekti olarak geçen bu araştırma, “anne karnındaki bebeklere Mozart dinleterek zekalarını artırma” gibi yorumlara kadar uzadı. Her ne kadar daha sonra Mozart’ın müziğinin kalıcı bir zeka artışına yol açmadığı ifade edildiyse de, hatta orijinal deney bebekler üzerinde değil daha büyük öğrenciler üzerinde yapılmış olsa da ve sonraki pek çok deneyde diğer müzik türlerinin de en az Mozart kadar etkili olabileceği bulunduysa da bu araştırma şehir efsanesi gibi dalga dalga büyüdü. Bugün bizim jenerasyonumuzdaki pek çok anne, belki bilerek, belki de bilmeyerek hamileliği sırasında karnına kulaklık takarak bebeğine klasik müzik dinletmiştir.
Evet, tahmin edebileceğiniz gibi bugünkü konumuz müzik. Müzik dosyasını açıyorum.
Hepimizin bildiği gibi müzik günlük hayatımıza renk katan, duygularımızı kamçılayan, stresi azaltan müthiş bir sanat. Müzikten yetişkinler kadar hemen her yaştaki çocuklar ve hatta bebekler bile keyif alabilir.
Eğer sizin çocuğunuz müzik dinlemeyi sevmenin ötesinde müzik üretmek yönünde davranışlar gösteriyorsa, bu durumda müzik eğitimi konusunu da düşünüyor olabilirsiniz. Çocuğunuzun müziğe eğiliminin sadece bir ilgiden ibaret mi olduğunu, yoksa desteklenmesi gereken ve ileride bir mesleğe dönüşebilecek bir yetenek mi olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Müzikle ilgilenen her çocuk müzik üretmeyi düşünmeyebilir. Kimisi sadece şarkı söylemekten de keyif alıyor olabilir. Kimisi desteklendiği takdirde başarılı bir müzisyen olabilir. Kimisiyse Mozart gibi doğuştan gelen bir yetenekle müzik üreten bir deha olabilir. Şunu unutmamak gerekir ki, deha oldukça az rastlanan bir yetenek seviyesidir. Ancak müziğe yetenekli ve istekli her çocuk, uygun bir eğitim ve azimli bir çalışma ile başarılı noktalara gelebilir.
Çocuğum Müzik Dehası mı?
Müzik yeteneğinin genlerden mi ileri geldiği yoksa eğitimle mi oluştuğu yönünde çeşitli araştırmalar var. Örneğin, 2008 senesinde 234 Finlandiya kökenli aile arasında yapılan bir araştırmaya göre, müzik yeteneği yaklaşık %50 oranında genlerden ileri geliyor. Bir başka deyişle, müziğe yetenekli çocuklardan yaklaşık %50’sinin ailesinde anne/baba ya da diğer akrabalar da müziğe yetenekli ya da meslek olarak müzisyenliği seçmiş. Elbette tek bir araştırma bu konuda kesin bir kanıya varmak için yeterli olmasa da, en azından bize bir bakış açısı veriyor. Eğer müzik yeteneğinin %50’si genlerden gelirse, geri kalan %50’sinin de eğitim ve çalışma ile ortaya çıktığı söylenebilir.
Sosyal ağlar sayesinde hemen her gün 3-4 yaşlarında piyanoyu sular seller gibi çalan ya da yetenek yarışmalarında arya seslendiren minikleri görüyoruz. Pekiyi bizim çocuğumuz gerçekten o kadar yetenekli mi? Müziğe yetenekli olan çocukların gösterdiği bazı davranışlar şöyle:
Perfect (mükemmel) pitch’e sahip mi? Herhangi bir nota çalındığında, notanın hangi kaynaktan geldiği önemli olmadan (bir piyano tuşu da olabilir, araba kornası ya da kapı zili de) ve referans (örnek) bir nota olmadan onun hangi nota olduğunun ismini söyleyebiliyor ya da o notanın aynısını mırıldanabiliyor mu? Örneğin, gerçek bir piyanoda ya da oyuncak bir piyanoda notalar çalındığında o notaları ayırt edebiliyor mu?
Güçlü bir ritm duygusu var mı? Fiziksel hareketleri ritmik mi? Örneğin, müzik çaldığında ayakları yada elleriyle tempo tutuyor, müziğe eşlik edecek şekilde sallanıyor, adımlarını müziğe uyduracak şekilde yürüyor mu? O müziğin temposuna uygun olarak oyuncak davula vurabiliyor mu? KidsHealth’e göre 1-3 yaş arasındaki ortalama bir çocuk müzik çaldığında bir yere vurup tempo tutmayı deneyebilir. Ancak 3 yaşına gelmeden uyumlu bir şekilde tempo tutamaz. Ancak müziğe yetenekli olan çocuklar 3 yaşından önce de tempo tutma konusunda daha başarılıdır.
İleri müzik becerileri geliştirdi mi? Şarkı söylemek, enstrüman çalmak ya da beste yapmak gibi. Örneğin piyanoda kısa bir parça çalındığında onun aynısını çalabiliyor mu?
Çevredeki seslere duyarlı mı? Müziğe yetenekli çocuklar diğer çocuklara kıyasla çevrelerindeki seslere daha duyarlıdır. Yüksek sesli arabalar, akan su, komşunun evinden gelen müzik ya da arabada çaldığınız müzik hakkında konuşabilirler.
Müzikteki değişimleri/farklılıkları fark ediyor mu? Örneğin, düzgün olarak akord edilmemiş bir müzikal enstrüman çaldığında bunu anlayabiliyor mu? Onun bildiği ya da bilmediği bir şarkıyı söylerken şarkının bir yerinde melodiyi bilerek hatalı söylerseniz bunu fark ediyor mu?
Yukarıdaki soruların hepsine ya da çoğuna evet yanıtını veriyorsanız, çocuğunuzda müzik ilgisi, müzik yeteneği ya da müzik dehası olabilir.
Erken Müzik Eğitimi Faydalı mı?
Bir önceki bölümde müziğe yetenekli olan çocuklarda görülen ortak davranışları okudunuz. Çocuğunuz bu özelliklerden bazılarını ya da çoğunu gösteriyorsa müzik eğitimine başlamayı düşünebilirsiniz. Ancak uygun zaman ne zaman?
Müzik eğitimine ne zaman başlanması gerektiğine yönelik araştırma yaptığımızda karşımıza çıkan pek çok kaynak var. Kaynaklarda çok değişik yaşlar öneriliyor. Kimi uzman “4 yaşından önce başlamamalı, çünkü 4 yaşından önce çocuklar ciddi bir müzik eğitimine odaklanamaz.” diyor. Kimi uzman “En erken 6 aylıkken bile başlayabilir. Çünkü zeka gelişimine katkısı var.” diyor. Bu konudaki bütün araştırmaları bu yazıya almaya yerimiz yetmez. Ancak bilimsel araştırmalardan ortak olarak gördüğüm çıkarıma göre, erken yaşta müzik eğitimine başlamış olmak çocuk gelişimiyle ilgili çeşitli alanlarda daha olumlu sonuçlar alınmasına yardımcı oluyor. Ayrıca eğitime ne kadar erken başlanırsa, daha geç başlayanlara kıyasla daha uzun seneler eğitim alınacağı için belli yeteneklerin geliştirilmesi daha kolay oluyor.
7 yaştan öncesi gelişim açısından “duyarlı dönem” olarak tanımlanıyor. Yapılan bir araştırmaya göre 7 yaşından önce piyano ve violin derslerine başlayan çocuklarda, başlamayan çocuklara kıyasla beyninde kalıcı değişiklikler oluşup, bu değişiklikler işitsel ve görsel anlamda daha iyi motor yeteneklerini doğuruyor.
6 aylık bebeklerden başlamak üzere yaşlarına uygun bir şekilde uyarlanmış aktif müzik dersleri verilmesi çocuğun müzik, dil öncesi iletişim ve sosyal gelişme özelliklerini artırıyor.
Sonuç olarak müziği ileride meslek olarak edinecek kadar sevdiği düşünülen çocuklarda, yaşına uygun olmak kaydıyla eğitim çok ufak yaşlardan başlanabilir. Eğitime en erken ne zaman başlanacağı bence çocuğun yetenek seviyesine, istek seviyesine ve ailenin imkanlarına bağlıdır.
Müzik Eğitiminde İzlenmesi Gereken Yol
Bence burada sorulması gereken kritik soru “Neden çocuğumuzun müzik eğitimine başlaması gerektiğini” düşündüğümüz. Müzik eğitimi de dahil olmak üzere yetenek gerektiren her türlü konuda çocuğun ilgisini hobiden öte profesyonel bir noktaya taşımak konusunda düşünceleriniz varsa, önerim durumu iyi analiz etmenizdir.
Çocuğum gerçekten yetenekli mi? Ebeveynlerin çocukların yetenek seviyeleri konusunda objektif olmaları zordur. Elbette çocuklarıyla en çok vakit geçirenler onlar olduğu için, çocuktaki değişimleri, gelişimleri ve meyilleri herkesten önce görmeleri çok normaldir. Ancak bir yeteneğin seviyesinin ne olduğu, özel eğitimle desteklenecek kadar ileri bir seviyede olup olmadığının değerlendirmesini profesyoneller daha iyi yapacaktır. Bir müzik öğretmeni ya da üniversitelerin müzik bölümündeki profesörler çocuğunuzun müzik kapasitesini değerlendirip, uygun eğitim şeklini, enstrümanları ya da okulu önerebilir.
Çocuğum gerçekten istekli mi? Yine kimi ebeveynler kendi çocukluklarında ilgi duydukları konularla ilgili olarak kaçırdıkları eğitim fırsatlarını çocuklarında denemek ya da ileride daha başarılı bir birey olması umuduyla, herhangi bir ilgisi olmayan çocuğu belli bir sanat ya da spor dalına yönlendirmek isteyebilirler. Meslek seçimi mutluluğu doğrudan etkileyen bir seçimdir. Bu nedenle isteği olmayan bir çocuğu yönlendirmek bana göre doğru olmayacaktır.
Diyelim ki çocuğunuzun müziğe yetenekli olduğunu düşünüyorsunuz. Bir müzik profesyonelinin de aynı yöndeki görüşünü aldınız. Bundan sonraki aşama bence çocuğunuzun yetenek ve istek seviyesini beraberce değerlendirmek olmalıdır.
Yetenekli ve İstekliyse : Eğer küçük çocuğunuz müziğe yatkın, müzik konusunda yetenekli ya da deha seviyesinde başarılıysa bu durumda çocuğun istek seviyesine bakmak gerekir. Eğer müzik konusunda daha çok öğrenmek ve hatta müzik eğitimi almak konusunda belirgin bir isteği varsa bu durumda müzik profesyonellerinden yardım almayı tercih edebilirsiniz. Çocuğunuza yaşına göre özel ders aldırabilir ya da müzik konusunda eğitim veren bir okula gönderebilirsiniz.
Yetenekli Fakat Kararsızsa : Eğer küçük çocuğunuz müzik konusunda yetenekliyse ancak eğitim almak konusunda isteğini anlayamıyorsanız, bazen istekli/bazen isteksiz olmak gibi bir kararsızlığı varsa ya da yaşı çok küçükse belki henüz zamanı gelmemiştir. Bu durumda çocuğunuza müzikle ilgili, yaşına uygun oyuncaklar alabilir, evde aktif olarak yaşına uygun kaliteli müzikler dinleyebilir, onunla beraber şarkılar söyleyebilir, ona şarkılar öğretebilir, oyun grubu gibi ortamlarda kendisi gibi müziğe ilgi duyan çocuklarla biraraya getirebilir ve onu yaşına uygun konserlere götürebilirsiniz. Bu şekilde müzik ilgisi gelişebilir ve müzik eğitimi talep etmeye başlayabilir.
Yetenekli Fakat İsteksizse : Eğer küçük çocuğunuz yetenekli ancak eğitim almak konusunda isteksizse bu durumda, bana göre, onu zorlamak doğru değildir. Bu durumda çocuğu kendi haline bırakmak ve yaptığı müzik aktivitesinden dilediği şekilde zevk almasına izin vermek en doğrusudur. Erken çocukluk çağları eğitim açısından mükemmel bir fırsat olmasına rağmen, çocuğun mutlu bir çocukluk yaşaması bence herşeyden önemlidir. Psikolojik açıdan mutlu bir çocukluk yaşamış olan bir birey, ileride kendini ifade edeceği bir alanı mutlaka bulacaktır.
Sonuç olarak,
Çocuklara müzik eğitimi vermek konusunda kesin bir yaş vermenin mümkün olduğunu düşünmüyorum. Bu her çocuğun yeteneğine, istek seviyesine ve ailenin imkanlarına göre değişir. Ancak müzik konusunda belirgin bir yeteneği ve isteği olan çocuklarda yaşına uygun müzik eğitimine çok erken yaşlarda başlanabilir. Yetenekli çocuklar için, çocuk gelişimi açısından tüm algıların açık olduğu 7 yaş öncesi bence en uygun dönemdir. Çocuğun yetenek seviyesinin değerlendirmesini mutlaka müzik konusunda profesyonel bir kişi yapmalıdır. Çocuk müzik eğitimine erken başlatılacaksa, mutlaka ufak çocuklarla çalışmak konusunda deneyimli bir eğitmen ile ve yaşına/seviyesine uygun enstrümanlarla/yöntemlerle başlamalıdır.
TheBump Bebek ve Ben Kids Health
