Tuvalet Eğitimi

Kaçıranlar için Selpak’ın sosyal sorumluluk projesi kapsamında organize ettiği ve Prof. Dr. Bengi Semerci’nin katılımıyla gerçekleştirilen Tuvalet Eğitimine Başlangıç konulu söyleşilerden derlenen bilgiler aşağıdadır.

Tuvalet Eğitimine Başlarken

Prof.Dr Bengi Semerci tuvalet eğitimini bir gelişim süreci olarak tanımlıyor, halledip bitirilmesi gereken bir sevimsiz dönem gözüyle bakmayın diyor. Dolayısıyla bu gelişim sürecine dikkat etmeli, çocukların tuvaleti kullanma alışkanlığı kazanmasının yanı sıra mahremiyetini öğrenme, bedenini tanıma gibi kavramlarla da tanıştığını belirtiyor. 24-36 ay dönemi ( özellikle 2 yaştan sonra ) yuvaya başlamadan önceki ara dönemin tuvalet eğitimi için en doğru zamanlama olacağını belirtiyor. Ancak bu dönemi dikkate almanın yanı sıra en önemli olgu; hem annenin hem çocuğun bu sürece hazır olması.

Hazır olduğunuzu nasıl anlarsınız ?

Çocuğunuz çişi/ kakası geldiğinde bilinçli bir şekilde söylüyor olabilir. Lazımlık kullanıyorsanız ve ona tuvaletini yapmaya alışmışsa bu sürece de hazır olabilir. Eğer zamanlama doğruysa ortalama 1 hafta- 10 günlük bir zaman diliminde bitecektir. Ancak her çocuk için bu süreler genel kaide kabul edilemez, biraz uzaması dert edilmemelidir. Tuvalet eğitimine başladığınızda aşırı olumsuz tepki gösteriyorsa , henüz hazırlık sürecini tamamlamamıştır. Çocukla inatlaşmamalı, gerekirse kısa bir süre ertelemeli ve çok erken başlayıp başlamadığınızı iyi gözlemlemelisiniz.

Ayrıca bu süreç boyunca annenin de hazır olması , çocuğun kendini daha net ifade edebilmesine ve rahatsızlık yaşamamasına sebep olur. Tuvalet eğitimi verirken bu sürece gereğinden fazla anlam yüklemekten kaçınılmalıdır. Çişini yaparsan seni ödüllendiririm, kakanı tuvalete yapmazsan kızarım gibi diyaloglar bu sürecin ahengini bozar. Bu süre zarfında tuvalet olgusunu bir iletişim aracına çevirmemeli, aşırı anlam yükleyerek çocuğun kafasında tek önemli olgu buymuş gibi bir izlenim yaratılmamalıdır.

Temel Noktalar

Eğitime başlarken bebek bezi hem gece hem gündüz kullanımdan çıkarılmalı, kısa ve net ifadelerle çocuğa anlatılmalıdır. ” Bebek bezi bitti ve artık tuvalete yapıyoruz” gibi kısa ve öz bir açıklama yeterlidir. 2 saate bir çiş için , yemeklerden kısa bir süre sonra da kakası için tuvalete götürmek yeterlidir. İlk günlerde aşırı sıklıkla çocuğa ” tuvaletin var mı? ” diye sormak, 15 dakikada bir tuvalete götürmek ters de tepebilir. Bu süreci çocuğunuzu boğmadan yapabilirseniz olumsuz reaksiyon verme ihtimali de azalır. Eğitimi vermenin ideal zamanlaması 30 aylık ( 2,5 yaş ) diye düşünülebilir. Bu dönemdeki bir çocuğa tuvalet, uyku, yemek süreçlerinde önemli olan unsurları kısa ve net ifadelerle anlatmak gerekir. Örneğin ; tuvalet yapılınca eller yıkanır. ( ” Şimdi sen tuvaletini yapıyorsun, sonra ellerini temizlemek için yıkıyoruz, yıkamazsan olmaz “hem uzun hem gereğinden fazla anlam yüklenmiş bir konuşma biçimidir, bu yaş çocuğu için gereksizdir. ) Daha büyük yaş gruplarında neden / niçin / çünkü cümleleri anlam kazanmaya başlar.

Anlatılanlarda tutarlı olmak , evde çocuğa öz bakım veren herkesin aynı fikirde ve tutumda olması da çok önemlidir. Gece farklı gündüz farklı davranmak, bakan kişilerin birbirinden farklı konuşması ya da yaklaşımı süreci engelleyecek sonuçlar doğurabilir.

Gece – Gündüz farkı

Gündüzleri çocukların ve annelerin uyanık olması tuvalete gitme ve oluşabilecek kazalar açısından daha kolay tolere edilir,  pek çok anne geceleri bezi takarak hem uykunun bölünmesini hem de kendileri dinlenebilmeyi amaçlar. Ancak çocuklar için bu kafa karıştırıcı olabilir, üstelik gece boyu çişini tutabilme refleksinin gelişimini de engeller. Yatmadan önce sıvı alımının azaltılması, ilk başlarda belli bir saat sonra çişe kaldırmak gibi önlemler alınabilir. 5 yaşa kadar gece altına kaçırma normal kabul edilir. Yatak altına serilecek bir kaç kat alez ve kolay takılıp çıkarılan çarşaflarla, alıştırma külotlarıyla bu süreç daha kolay atlatılır.

Lazımlık mı Adaptör mü ?

Adaptörler tuvalet içinde kullanılan bir yardımcı üründür, lazımlıklar ise tuvalet dışında evin diğer mekanlarına da götürülebilir ancak bu hem hijyen açısından hem doğru tuvalet alışkanlığı açısından uygun olmayabilir. Ayrıca lazımlık ev dışında kolayca taşınabilen bir ürün olmadığından dış mekanda tuvalet yapma hem anneler hem çocuklar için zor olacaktır. Portatif lazımlıklar seyahat için yardımcı olsa da, gelişim açısından ve sizi bekleyen yuva sürecinde daha kolay geçiş yapabilmek için adaptörlerin daha faydalı olduğuna inanıyoruz.

Yaz mı Kış mı ?

Tuvalet eğitiminde yaz aylarının daha doğru olduğunun hiçbir bilimsel karşılığı yoktur. Tuvalete kolayca ulaşmak ve kıyafetlerin az sayıda olması için yaz mevsimi daha çok tercih edilen bir dönemdir sadece. Yaşı uygun, tuvalet sürecine hazır herhangi bir çocuk kış ayında da bu eğitimi alabilir. Kız çocuk ya da erkek çocuklar için uygulamada kolaylık/ zorluk gibi bir farklılık olamaz. Sadece tuvalet sonrası temizlik işlemi cinsiyete göre önem kazanır. Bu süreç aynı zamanda çocuklara cinsel mahremiyetini tanıma ve öğrenme imkanı verir. Ev yaşamı dışında kendi bedenlerini koruma, yabancılarla olan iletişim, kendini ifade etme ve güvenlik konuları açısından da çok önemli bir öğrenme dönemi olarak kabul edilir.